Siedzisz w domu? Zadbaj o swoje buty!

Impregnacja butów górskich to zagadnienie dość skomplikowane i rozległe, aczkolwiek nie jest tak, że nie da się go „ugryźć“ w taki sposób, by było strawne dla każdego, kto zakupił i użytkuje buty w górach. Dobierając odpowiednie obuwie, wydając na nie niemałą kwotę warto o nie należycie zadbać, by posłużyły nam jak najdłużej. Z pojęciem i czynnością impregnacji wiążą się też inne elementy, które – w istotny sposób –  wpływają na kondycję i długowieczność butów. Rzecz dotyczy odpowiedniego czyszczenia i suszenia, dlatego też znacznie lepiej jest posługiwać się terminem konserwacja obuwia, albowiem odnosi się on do szeregu czynności, które nie tylko wpływają na estetykę butów, ale przede wszystkim na to, jak długo będziemy cieszyć się nimi przemierzając górskie szlaki. Oczywiście można zaimpregnować buty brudne, oklejone błotem, ale będzie to działanie kontrproduktywne, które nie przyniesie oczekiwanego efektu. W związku z tym ten tekst będzie bardziej dotyczył ogólnie konserwacji obuwia górskiego.

Od czego uzależniony jest sposób impregnacji butów? Przede wszystkimi od materiałów z jakich zostały wykonane oraz od ich przeznaczenia, czyli poniekąd warunków, w jakich będą używane. Zanim jednak o samej impregnacji słów kilka – jako procesie finalnym – warto przedstawić sekwencję działań od momentu zakupu do użytkowania butów w górach.

Nowo zakupione buty nie wymagają impregnowania, co oznacza, że fabrycznie naniesiony został odpowiedni środek, który zapewnia im hydrofobowość (odpychanie wody), dzięki czemu bezpośrednio po zakupie mogą być użyte w warunkach górskich, bez obawy o ich szybkie zniszczenie z powodu niezaimpregnowania. Jeżeli wybieramy się w teren, o którym wiemy, że występuje bardzo duży poziom wilgotności, można dodatkowo zaimpregnować buty, jednak nie jest to konieczne. Warto nie przesadzać i nie nanosić znacznej ilości impregnatu. Trzeba jednak pamiętać, że impregnacja to nic innego jak mechanicznie naniesiony środek chemiczny zwiększający odporność butów na wilgoć i w miarę użytkowania należy ją sukcesywnie odnawiać.

Po powrocie z każdej wycieczki, niezależnie od tego, czy przemoczyliśmy buty, czy nie, a także niezależnie od materiału z którego wykonane są buty, należy je wstępnie W Y S U S Z Y Ć i P R Z E W I E T R Z Y Ć. W tym celu ustawiamy je w przewiewnym, ciepłym miejscu, wyciągamy wkładki, rozsznurowujemy, i maksymalnie jak to możliwe, wywijamy języki.  Buty nosimy w górach, co najmniej kilka godzin, w związku z tym, w zakamarkach gromadzi się pot, dlatego też ważne jest, aby osuszyć wyściółkę wewnątrz butów. Buty przemoczone należy bezwzględnie wysuszyć, w opisany uprzednio sposób. Należy pamiętać, by czynności tej, nie wykonywać w pobliżu otwartych źródeł ciepła typu: grzejniki, piecyki, ogniska, rury ciepłownicze, kominki, suszarki, farelki itp. a także, by nie wystawiać ich na słońce, zwłaszcza jeżeli posiadamy buty skórzane. Wysoka temperatura może spowodować rozklejanie się butów (wysychanie i twardnienie klejów), a w przypadku obuwia skórzanego ma druzgocący wpływ na jej kondycję skóry. Skóra twardnieje, traci pierwotną elastyczność, zmienia kolor i ma tendencję do pękania, co znacząco skraca okres użytkowania obuwia. Proces suszenia można skrócić poprzez wypełnienie butów zwiniętymi gazetami lub ręcznikami papierowymi. Higroskopijne właściwości papieru pozwalają na „wyciągają” wilgoć z wyściółki.

 

Kolejnym etapem po powrocie z górskiej eskapady jest O C Z Y S Z C Z E N I E butów. Każde wyjście w góry niezależnie od aury sprawia, że buty najzwyczajniej w świecie brudzą się. Osiada się na nich pył, namakają, przykleja się do nich błoto itp. Sposób czyszczenia butów górskich uzależniony jest od rodzaju materiału, z którego buty zostały wykonane oraz od stopnia ich zabrudzenia. Inaczej bowiem podejdziemy do tego procesu w przypadku obuwia ze skóry licowej, a inaczej, jeżeli jesteśmy posiadaczami butów welurowych. Jeżeli chodzi o buty ze skóry licowej i z materiału w celu oczyszczenia z niewielkich zabrudzeń można przetrzeć wilgotną szmatką lub gąbką bądź przepłukać pod bieżącą wodą, tak by zmyć błoto lub kurz, który na nich osiadł. W przypadku znacznych zabrudzeń należy użyć środków do czyszczenia takich, jak na przykład Zestaw do impregnacji i czyszczenia obuwia Nikwax Tkanina i Skóra Spray + Żel czyszczący. Zastosowanie żelu pozwala na usunięcie plam i przebarwień, odświeża wygląd butów, poprawia właściwości membrany, a ponadto przygotowuje buty do impregnacji. Do oczyszczenia obuwia wykonanego z nubuku, zamszu czy weluru należy zastosować odpowiednie szczotki, które posiadają najczęściej dwustronną konstrukcję. Z jednej strony wyposażone są we włosie nylonowe lub z drutu, z reguły mosiężnego (może też być kombinacja nylonu i mosiądzu), z drugiej gumowe wypustki. Gumowana strona służy do usuwania plam, zabrudzeń i smug z nubuku, nylonowe włosie usuwa kurz, pył czy drobny piasek. Szczotki z włosiem mosiężnym znacznie lepiej sprawdzają się w przypadku butów welurowych czy zamszowych. Bardzo ważne jest by nie były one zbyt twarde, a także, by nie wkładać zbyt dużo siły w szczotkowanie butów. Do weluru, zamszu czy nubuku można również zastosować gumę (guma porowata z powłoką krepową), którą tak samo stosuje się jak gumowe wypustki szczotki. Czyszczenie zamszu z błota następuje po jego wysuszeniu. W przypadku bardzo znacznych zabrudzeń, kiedy konieczne jest czyszczenie na mokro dobrze użyć do tego odpowiednich środków jak wspomniany żel.

Impregnacja to bardzo ważne ogniwo w procesie konserwacji butów, dlatego należy wykonać ją z należytą starannością. Czynność ta polega na odnowieniu zewnętrznej warstwy hydrofobowej, która sprawia, że wilgoć nie wsiąka w buty lub wnikanie to jest w znacznym stopniu ograniczone. Odnowienie warstwy ochronnej ma niezwykle istotne znacznie również w przypadku butów z membraną, o czym zapomina wielu użytkowników, którym wydaje się, że jeśli buty wyposażone są w membranę to można ograniczyć lub pominąć ich impregnację. Niestety N I E. Buty z wodoodporną i paroprzepuszczalną membraną również wymagają impregnowania. Dlaczego? Otóż dlatego, że woda, która wnika w materiał zewnętrzny (skóra nubuk, zamsz, Cordura® itp.) upośledza działanie membrany. Wilgoć i ciepło gromadzące się wewnątrz buta podczas wysiłku znajdują ujście także przez pory. W przypadku gdy zewnętrzna warstwa buta jest mokra, pory są zatkane, wówczas membrana nie jest w stanie „wypchnąć” potu i ciepła na zewnątrz, co skutkuje zawilgoceniem skarpet i „powodzią” w butach. Co więcej nasiąknięty wodą materiał zewnętrzny obuwia w połączeniu z mokrymi skarpetami powoduje znaczny dyskomfort w trakcie użytkowania, zwłaszcza zimą, ponieważ odczuwalne jest dojmujące uczucie chłodu. Zabezpieczenie wierzchniej warstwy przed nadmiernym nasiąkaniem poprawia funkcjonowanie membrany, a jednocześnie redukuje dyskomfort spowodowany wyziębieniem stóp. Dlatego istotne jest, aby buty z membraną regularnie impregnować.

Sposób impregnacji oraz środki jakie zastaną zastosowane zdeterminowany jest rodzajem materiału, z którego wykonane zostały buty. Do różnych rodzajów materiału używa się innych impregnatów. Sposób impregnacji skóry licowej będzie inny niż butów wykonanych z materiału.

Ten materiał to nic innego, jak wierzchnia warstwa skóry zwierzęcej poddanej odpowiedniej obróbce- czyli licowaniu (nasączeniu odpowiednio spreparowanymi woskami lub innymi substancjami), której wykończenie jest gładkie i posiada mniejszy lub większy połysk, tzw. lico. Co do zasady ten rodzaj skóry charakteryzuje się większą odpornością na wilgoć oraz brud. Do impregnacji tego typu materiału stosuje się najczęściej różnego rodzaju woski (wosk pszczeli), oleje lub specjalne kremy, zadaniem których jest odpowiednie natłuszczenie skóry w celu zwiększenia jej właściwości hydrofobowych. Wosk - Grangers Paste Wax 100 ml lub Granger's G-Wax 80 g olej, pasta Granger's Leather Conditioner bądź krem wnikają głęboko w strukturę skóry czyniąc ją przede wszystkim odporniejszą na wilgoć, bardziej elastyczną, a także odżywiają ją w przypadku, gdy środek wzbogacony został o odżywkę, jak na przykład Odżywka do skóry licowej Nikwax. Wosk najlepiej nanosić miękką, flanelową szmatką, a w celu uzyskania jak najlepszego efektu wcierać go w skórę ruchami kolistymi. Warto również zaopatrzyć się w prawidła, które pozwolą na napięcie skóry butów i ich usztywnienie, dzięki czemu łatwiej będzie można rozprowadzać wosk po powierzchni skóry. Należy w sposób skrupulatny zabezpieczyć wszystkie przeszycia i łączenia, ponieważ są to tzw. słabe punkty, przez które będzie przenikać woda w czasie poruszania się w wilgotnym środowisku. Czynność woskowania można powtórzyć po wniknięciu pierwszej warstwy, najwcześniej po około dwóch godzinach. I choć impregnacja obecnie nie jest tak czasochłonna jak kiedyś, to jednak warto poświęcić jej trochę czasu i nie wykonywać tych czynności w pośpiechu. Spokojnie można nałożyć kolejną warstwę wosku następnego dnia i po gruntownym wniknięciu wosku w skórę wypolerować nasze górskie obuwie klasyczną szczotką do butów, jeżeli zależy nam na uzyskaniu połysku. Skórę licową można również potraktować różnego rodzaju olejami czasem wzbogacanymi silikonem, należy jednak pamiętać, że działanie takie znacząco zwiększa wodoodporność, natomiast upośledza działanie membrany dlatego wosk lub tego typu oleje najlepiej stosować do butów bezmembranowych. W celu zaimpregnowania tzw. licówki można również zastosować uniwersalne impregnaty w sprayu, jak Fabsil Footwear Proofer with Conditioner jednak nie będą one tak skuteczne jak wosk. Chociaż znacznie lepiej będą współpracować z butami wyposażonymi w wodoodporną membranę. Ważne jest, by nie upośledzały działania membrany, a taka informacja znajduje się zwykle na opakowaniu. Do delikatniejszych, bardziej wrażliwych skór stosuje się specjalne kremy, które głębiej wnikają w strukturę skóry niż wosk, posiadają z reguły więcej właściwości odżywczych.

Impregnacja butów ze skóry, która nie posiada tzw. lica przebiega inaczej i stosuje się do niej inne środki. Tutaj wyróżnić należy trzy rodzaje skóry: nubuk, zamsz i welur. Nubuk, to nic innego jak wierzchnia warstwa skóry zwierzęcej nie poddana procesowi licowania, a delikatnie przeszlifowana, co sprawia, że powstaje efekt bardzo delikatnego, aksamitnego meszku. Zamsz to z kolei wewnętrzna strona skóry tzw. mizdra, która poddana jest odpowiedniej obróbce (garbowanie tłuszczowe) i charakteryzuje się krótkim delikatnym włosiem. Welur to również wewnętrzna strona skóry, która jest inaczej wyprawiana, poddawana specjalnemu szlifowaniu dzięki czemu jest miękka elastyczna i charakteryzuje się dłuższym włosiem niż zamsz. Warto podkreślić, że nubuk i zamsz są często ze sobą mylone. Przedstawione rodzaje stanowią grupę skór szorstkich, wyróżniających się większą miękkością i elastycznością niż skóra licowa, jednak są delikatniejsze i mniej odporne na wilgoć, zwłaszcza zamsz i welur. Odmianą nubuku jest nubuk olejowany, który w procesie produkcji nasączony został olejem.

Do tego rodzaju skór najlepiej sprawdzają się preparaty w sprayu choćby taki jak zaprezentowany tutaj Granger's Footwear Repel lub Fabsil Footwear Proofer with Conditioner, a także popularny środek marki Nikwax Impregnat do Tkanin i Skóry, bądź też Nikwax Nubuk & Zamsz 125 ml  które głęboko penetrują strukturę skóry, nawilżają ją, konserwują, czynią bardziej elastyczną i odporną zwłaszcza na wilgoć, a jednocześnie nie zatykają porów i nie upośledzają działania membrany. Można oczywiście użyć wosku, oleju czy pasty w kremie, ale należy liczyć się z tym, że nubukowe, zamszowe czy welurowe buty całkowicie zmienią swój wygląd. Aksamitna struktura nubuku lekko zlicuje się, a włosie zamszu czy weluru poskleja zbije i oprócz utraty walorów estetycznych butów zmienią się ich właściwości. Pokrycie cholewki woskiem ograniczy przepływ powietrza, zwłaszcza w przypadku butów z membraną, w związku z tym upośledzona zostanie funkcja membrany. Dylemat bardziej wodoodporne lub lepiej paroprzepuszczalne każdy powinien rozwiązać samodzielnie biorąc pod uwagę rodzaj aktywności i środowisko, w jakim będzie się poruszał. Aplikowanie środków w sprayu jest niezwykle proste i nie nastręcza większych problemów. Wystarczy rozpylić z odległości z odległości 10-15 cm w taki sposób, by równomiernie rozprowadzić środek po cholewce. Ważne jest, by impregnowane obuwie było czyste i pozbawione plam. Czynność tę można powtórzyć w celu zwiększenia odporności na wilgoć.

Obuwie z materiałów syntetycznych np. Cordura®, sztuczny zamsz itp. lub w znacznej mierze zawierających tego typu elementy najlepiej impregnować preparatami w sprayu, jak Granger's Footwear Repel lub Impregnat Nikwax do Tkanin i Skóry, bądź takimi, które posiadają aplikator gąbkowy. Procedura nanoszenia jest banalnie prosta, w przypadku sprayu, np. tego typu a – jak zostało wyżej opisane – spryskuje się buty z odległości około 10-15 cm, natomiast w przypadku gąbkowego aplikatora należy lekko docisnąć gąbkę do cholewki buta, by uwolnić ciecz z dozownika i rozprowadzić ją równomiernie pewnym ruchem po cholewce. Istotne znaczenie ma to, by buty były czyste, a w przypadku niektórych impregnatów nie muszą być nawet suche, bo preparaty na bazie wody można nanosić na wilgotne buty.